Dzieci to nie są miniaturowi dorośli. To istoty dużo bardziej wrażliwe, impulsywne i emocjonalne. I ta dziecięca natura potrzebuje troski i zdrowych ram, by mogła stopniowo przeistaczać się w zdrową dorosłość. Bez tego łatwiej o inne, mniej korzystne doświadczenia, które potrafią wryć się w emocjonalną pamięć. A potem w tej pamięci budzić się i zalewać emocjami. Trudno wtedy o trzeźwe decyzje. Dużo łatwiej o kierowane dziecięcymi emocjami wybory, które choć tu i teraz mogą wydawać się dobrym pomysłem, długofalowo zwykle wiążą się z jakimiś przykrymi kosztami.
Ten odcinek jest o takich właśnie „przetrwałych” w naszej emocjonalnej pamięci stanach. W terapii schematu nazywamy je trybami Wewnętrznego Dziecka. To Wewnętrzne Dziecko, zależnie od naszej historii, może być szczęśliwe i cieszyć się życiem. Ale może też być impulsywne i niezdyscyplinowane i przez to prowadzić nas do życia w chaosie. Może zbyt mocno złościć się przeżywając różne sytuacje jako krzywdzące i niesprawiedliwe. Może też być bardzo uwrażliwione na krytykę czy odrzucenie. Co z tym zrobić? Przede wszystkim zacząć to zauważać.
O trybach dziecięcych pisałem już w tym tekście: Wewnętrzne Dziecko. Znajdziesz tam dodatkowe informacje, między innymi o tym jakie schematy łączą się z poszczególnymi dziecięcymi trybami.
Wyobraź sobie kogoś, kto szybko wyciąga wnioski i na ich podstawie równie szybko dokonuje wyborów. Kogoś, kto zwykle kieruje się przy tym emocjami. Kogoś, kto przez ten pęd i emocje ma skłonność do pomijania niewygodnych dla siebie faktów. Co powiesz na to, żeby powierzyć takiej osobie kierowanie twoim własnym życiem?
To nie brzmi jak dobry pomysł. A jednak znaczną większość wyborów podejmuje taki właśnie szybki i intuicyjny system w naszym umyśle. Jest też drugi – bardziej zrównoważony, racjonalny i analityczny. Ale też bardziej czasochłonny i energożerny. I to jego właśnie używamy gdy próbujemy coś sobie przemyśleć i dopiero wtedy podjąć decyzję.
Te dwa systemy to główny temat dzisiejszego odcinka. Dobrze wiedzieć o ich istnieniu, bo być może czasem dzięki temu uda się nam (a przynajmniej tej świadomej części naszej psychiki) nie wkręcić w jakieś sytuacje, które na pierwszy rzut oka wyglądają sensownie. Choć wcale takie nie są.
Książka, o której wspominam w dzisiejszym odcinku, to „Pułapki myślenia” Daniela Kahnemana. Opowiadam też o pewnym eksperymencie opisanym przez Schachtera i Singera. Informacje na jego temat możesz znaleźć między innymi w polskojęzycznej wersji Wikipedii, choć w opisie procedury jest mnóstwo błędów. Bardzo precyzyjny opis (za to po angielsku) znajdziesz pod tym linkiem.
Uwikłanie to taki rodzaj relacji, w których emocjonalne więzi stają się więzami. W uwikłanych relacjach trudno poczuć się jednocześnie bezpiecznie i swobodnie. I to jest właśnie główna różnica między relacjami zdrowymi, a tymi uwikłanymi. W uwikłanych albo musisz zrzec się swojej autonomii żeby kupić sobie w ten sposób bezpieczeństwo. Albo wybierasz autonomię i ponosisz za to emocjonalny koszt w postaci lęku czy poczucia winy.
Piąty sezon będzie o uwikłaniu. W tym odcinku opowiadam o tym, czym jest uwikłanie i jak jego korzenie z dzieciństwa mogą wpływać na bieżące życie. W dalszych powiem więcej o psychologicznych mechanizmach stojący za uwikłaniem, by w ten sposób dać trochę wiedzy i narzędzi, które – mam nadzieję – tym uwikłanym pomogą się odwikłać. Przeciąć więzy i budować zdrowe więzi.
Jeśli chcesz dowiedzieć się już teraz nieco więcej o poruszanych przeze mnie kwestiach, to sprawdź poniższe linki:
Złość, strach i bunt dwulatków – czwarty odcinek poprzedniego sezonu, w którym mówię więcej o roli autonomii w rozwoju oraz o emocjach pojawiających się wtedy, gdy ktoś nam tę autonomię próbuje ograniczyć.
Sezon o emocjach już prawie skończony. Pozostał jeszcze tylko ten jeden, ostatni odcinek. A w nim najpierw zbiorę w całość i krótko opowiem o tym, co działo się w poszczególnych odcinkach. Ale to nie wszystko. Przygotowanie tego sezonu było dla mnie (i nie tylko dla mnie) największym wyzwaniem z dotychczasowych czterech. Czemu? To już sprawdź samodzielnie, słuchając go.
Poniżej zamieszczam listę poszczególnych odcinków tego sezonu z krótką informacją co w nich znajdziesz:
Dzikość serca 40 plus – jak emocje mają się do tak zwanego rozumu i o co chodzi z intuicją.
Historia pełna emocji – jak tworzy się, a następnie jak na nas wpływa nasza emocjonalna historia.
Złość, strach i bunt dwulatków – o emocjach, które dodają nam energii: złości i strachu. Oraz o tym, jak kształtuje się i rozwija nasze poczucie autonomii.
Smutna sprawa – o smutku, czyli emocji kradnącej energię, ale również mającej prospołeczne działanie.
Wstręt a sprawa polska – o wstręcie, który okazuje się być typowo ludzką emocją. I działać nie tylko w stosunku do tego, co fizyczne, ale również do idei i postaw.
Raport komisji do spraw traum – kiedy mamy do czynienia z doświadczeniem traumatycznym. Jak traumy wiążą się z pamięcią, emocjami. Oraz jak sobie pomóc mając za sobą takie doświadczenie.
Przepięcie w czułej sieci – o stresie, trosce i relacjach. Choć miało być tylko o odłączaniu się od emocji.
W tym odcinku postawiłem sobie za cel opowiedzieć czym jest zdrowe podejście do emocji. I jak to z celami czasem bywa łatwiej je sobie postawić, niż potem zrealizować. No bo jak coś działa dobrze, to działa. Nie trzeba się nad tym zastanawiać. I wtedy wpadł mi do głowy pewien prosty pomysł. Opowiem o tym jak wychować zdrowe emocjonalnie dziecko. Wyjdzie na to samo, a będzie dużo prostsze do opisania.
Zatem jak to zrobić? Moim zdaniem kluczem do tego są trzy kwestie:
nazwać emocję, którą właśnie przeżywa,
uprawomocnić ją, czyli powiedzieć że ta emocja jest okej i że można to czuć,
i ostatnie – najszersze – umieścić ją w kontekście. Bo dzięki temu łatwiej będzie zrozumieć jej przyczyny. Ale też łatwiej będzie wybrać takie zachowanie, które też będzie zdrowe i adekwatne.
Brzmi całkiem prosto. Ale jak wejdziemy w niuanse, staje się nieco bardziej złożone. Ale to sprawdź już słuchając odcinka.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat Wewnętrznego Dziecka i innych aspektów naszego Ja, sprawdź tekst o tym, czym są tryby schematów. Możesz też wrócić do trzeciego sezonu LTM. Praktycznie cała jego treść jest rozszerzeniem tego, o czym opowiadam w tym odcinku. W końcu to był sezon o budowaniu i wspieraniu swojej zdrowej części. A to właśnie ona robi te wszystkie kroki.
