„Emocjonalne pułapki przeszłości” to bardzo wyczekiwana przeze mnie książka. Korzystam z niej od ukazania się anglojęzycznego oryginału na początku 2015 roku. Często polecałem ją osobom, które trafiały do mnie na terapię. Nie każdy niestety czuł się w angielskim na tyle swobodnie, by móc skorzystać. I oto mamy polskie wydanie! Cieszę się tym bardziej, że miałem możliwość zaangażować się w proces wydawniczy konsultując merytorycznie przekład, zaś Psychowiedza stała się jednym z patronów medialnych tej pozycji.
Ale do rzeczy…
Dla kogo jest ta książka?
Dla każdego. Mówię poważnie. I nie mam procentów od ilości sprzedanych egzemplarzy. To po prostu dobra książka. Dla jednych będzie pomocą w przełamywaniu życiowych trudności. Inni, zdrowo funkcjonujący, znajdą tam wiedzę pomagającą zadbać o higienę psychiczną.
Piękno terapii schematu polega na tym, że przy całej swej złożoności u jej podstaw leży łatwy do zrozumienia i uniwersalny w przesłaniu model. Według tego modelu zdrowie psychiczne to umiejętność zaspokajania swych potrzeb w zrównoważony, wolny od przesady i nieraniący dla innych sposób. Nie rodzimy się z taką umiejętnością. Rozwijamy ją za sprawą naszych doświadczeń z przeszłości. Każde zdrowe doświadczenie troski, opieki, zdrowo postawionych granic, to cegiełka do jej budowy. Z tych cegiełek powstaje nasz Zdrowy Dorosły, czyli ta część psychiki, która w dorosłym życiu sprawia, że potrafimy żyć w wewnętrznej równowadze.
Każde zaniedbanie, krzywda czy odrzucenie to wyrwa w Zdrowym Dorosłym. Z takich doświadczeń zostają w nas inne treści. W jednej części umysłu zapisują się ślady przeżyć i emocji dziecka, którym wtedy byliśmy. W innej utrwala się obraz osób, które traktowały nas źle. Ich słowa, gesty, mimika, ton głosu. Z czasem z tych doświadczeń tworzy się Wewnętrzny Krytyk. A gdzieś pomiędzy rejestrują się i wzmacniają odruchowe sposoby radzenia sobie, które kiedyś pomagały nam wywalczyć zaspokojenie potrzeb bądź ochronić się przed zranieniem. W dorosłym życiu w sytuacjach, które nasz umysł rozpoznaje jako podobne do przeszłych doświadczeń, zaczyna odtwarzać stare scenariusze. Przestajemy być Zdrowym Dorosłym, zamiast tego doświadczamy zalewu emocji płynących z Wewnętrznego Dziecka, czujemy presję, odrzucenie bądź poczucie winy gdy odzywa się Wewnętrzny Krytyk i odruchowo powtarzamy stare sposoby radzenia sobie, które kiedyś nas chroniły, a teraz uniemożliwiają wyjście poza stare schematy. To właśnie tytułowe emocjonalne pułapki.
Co znajdziesz w środku?
„Emocjonalne pułapki przeszłości” to przewodnik koncentrujący się na pracy z tzw. trybami schematów. Są to wspomniane wcześniej Wewnętrzne Dziecko, Wewnętrzny Krytyk oraz tryby radzenia sobie.
W pierwszej części autorki przedstawiają ideę owych wewnętrznych części oraz dają narzędzia do tego, by rozpoznać własne tryby. Poznajemy kolejno różne twarze Wewnętrznego Dziecka, Krytyka oraz typowe Tryby Radzenia sobie. Kończymy na Zdrowym Dorosłym i Szczęśliwym Dziecku – trybach przedstawionych jako cel pracy nad sobą. Wszystko okraszone dużą ilością prostych i trafnych przykładów pozwalających lepiej zrozumieć prezentowane treści. Są też wskazówki jak rozpoznać dany tryb u innej osoby. A to bardzo przydatna umiejętność dla każdego, kto chce tworzyć zdrowe relacje.
Druga część skupia się na zmianie trybów schematów. Zaczynamy od wskazówek i ćwiczeń jak uleczyć Wrażliwe Dziecko w sobie. Autorki uczą nas jak przy pomocy ćwiczeń wyobrażeniowych dotrzeć do potrzeb naszego Małego Ja, jak niekiedy nazywają ten stan, a następnie zdrowo na nie odpowiedzieć. Później, pozostając nadal przy Wewnętrznym Dziecku, dowiadujemy się jak przejąć kontrolę nad trybami Złoszczącego się Dziecka i Impulsywnego Dziecka. Innymi słowy – jak w zdrowy sposób egzekwować i wymagać od siebie samego. Ale także, co równie ważne, jak zdrowo wyrażać złość. Brzmi dobrze, prawda? Gdy już wiemy jak zadbać o Wrażliwe Dziecko oraz jak opanować to Impulsywne bądź Złoszczące się, przechodzimy do weselszej części – jak pielęgnować Szczęśliwe Dziecko w sobie. Nie samym cierpieniem bowiem terapia schematu stoi!
Po zajęciu się dzieckiem przychodzi kolej na Wewnętrznego Krytyka, tu nazwanego szerzej Nieadaptacyjnymi Trybami Rodzicielskimi. Analogicznie dowiadujemy się jak rozpoznać, a następnie jak postawić granice Wewnętrznemu Krytykowi ograniczając jego szkodliwe działanie. Tu również pojawiają się wartościowe wskazówki i ćwiczenia pozwalające wdrożyć zdobytą podczas lektury wiedzę.
Gdy Wewnętrzne Dziecko jest już „zaopiekowane”, zaś Krytyk dostał prztyczka w nos i poszedł precz, przychodzi czas na Tryby Radzenia Sobie. To nasze stare sposoby na poradzenie sobie w trudnych sytuacjach, które z czasem przestały się sprawdzać. Od tego wychodzą autorki. Najpierw pomagają nam ocenić wady i zalety sposobów radzenia sobie. Następnie prowadzą nas do planowania zdrowej zmiany. Potem pozostaje ją tylko wdrożyć. I tu na scenę wkracza Zdrowy Dorosły. Autorki poświęciły mu ostatni rozdział, jeszcze raz przypominając o jego roli oraz podpowiadając jak wzmacniać w sobie ten tryb.
Mocną stroną książki jest mnogość przystępnych przykładów, która bardzo ułatwia zrozumienie treści (choć i bez tego łatwo ją zrozumieć).
W wielu punktach pojawiają się też bardzo konkretne i praktyczne ćwiczenia najpierw na rozpoznanie, a potem na zmianę poszczególnych trybów. Efektem jest przewodnik prowadzący czytelnika przez typowy proces zmiany w terapii schematu. Jeśli masz w sobie w miarę sprawnego Zdrowego Dorosłego, to „Emocjonalne pułapki przeszłości” pomogą Ci zabliźnić stare rany i wzmocnić umiejętności zdrowego dbania o siebie. Jeśli Twój Zdrowy Dorosły jest bardzo mały, to ta książka nie zastąpi Ci terapii. Ale na pewno może ją wspomóc.
Podsumowanie
Moja superwizorka Małgosia Bielak żartuje, że Zdrowy Dorosły to Święty Graal psychoterapii – mityczny stan, do którego dążymy, ale w którym rzadko udaje nam się bywać… „Emocjonalne pułapki przeszłości” to przewodnik dla poszukiwaczy Świętego Graala psychicznej równowagi i zdrowego życia. Podpowiadają jak do niego dotrzeć i zostać tam na dłużej.